Tendencia global di aumento di temperatura di lama a redobla den 20 aña

The content originally appeared on: Diario

Rapport nobo di UNESCO: “State of the Ocean Report 2024”

*Aumento di nivel di lama a redobla den 30 aña 

ORANJESTAD (AAN): Cu contribucion di mas cu 100 cientifico di casi 30 pais, incluyendo UNESCO Aruba su experto di ciencia, UNESCO, a publica e rapport ‘State of the Ocean Report 2024’. E publicacion ta indica datonan nobo cu ta alarmante relaciona cu e retonan cu ta enfrentando lama.

            E rapport extensivo ta trece dilanti e retonan cu ta inclui  aumento di temperatura di lama, aumento di nivel di lama, polucion, acidificacion, falta di oxigeno, carbon blauw y perdida di biodiversidad.

            Aunke temperatura atmosferico tin e tendencia pa fluctua, esun di lama ta aumentando den un nivel continuo. E aumento di lama su temperatura awor ta dos biaha mas halto cu 20 aña pasa, y 2023 a registra un di e aumentonan mas grandi di temperatura di lama desde 1950. Aunke e Acuerdo di Paris ta compromete pa mantene e aumento di temperatura global bou di 2°C compara cu e nivel pre-industrial, temperatura di lama ya a subi pa un promedio di 1.45°C, y cu algun “hotspots” riba 2°C por ejemplo den e Ocean Atlantico Tropical.

            Un consecuencia dramatico di aumento di e temperatura di lama ta un aumento den e nivel di lama rond mundo. Lama ta absorba 90% di e calor extra libera den e atmosfera, y ta bira mas cayente, y e ta expande. Aumento di temperatura di lama awor ta responsabel pa 40% di e aumento global di nivel di lama. Por remarca cu e indice di aumento a redobla den e ultimo 30 aña, yegando un total aumento di 9cm.

            For di aña 1960, e ocean a perde 2% di su oxigeno debi na temperaturanan halto y polucion, incluyendo awa procediente di riool. Areanan cerca di costa ta particularmente afecta, y e bida marino den e areanan aki ta haya nan mes na cabes di e  fila batayando pa obtene oxigeno. Globalmente tin mas o menos 500 “dead zones” identifica caminda n’ tin ningun bida marino door di falta di oxigeno.

            Aumento di acides tambe ta un causa di preocupacion.  Lama ta absorba 25-30% di e emision di combustibel fossiel, y esaki ta cambiando e composicion kimico di lama. For di e tempo pre-industrial, acides di lama a aumenta cu 30%, y lo yega 170% pa 2100. E datonan di UNESCO ta mustra cu atrobe ta e bida marino na costa ta sufriendo mas di e cambio aki.

            Datonan ta indica cu lama grandi tambe ta birando mas acido. Den awanan cerca di costanan ta observa fluctuacionan dramatico di acides, unda e generacion nobo di animalnan y matanan ta ainda demasadio fragil pa sobrevivi, causando morto na gran escala o bou di e especianan aki.

            Areanan cu tin un densidad halto di flora marino, incluyendo mangelnan, areanan di yerba di lama, y saliñanan por absorba te 5 biaha mas carbono compara cu mondinan riba tera. Aparte di ta refugio vital pa biodiversidad, e areanan aki ta un di e miho defensanan contra aumento di temperatura global.          Sinembargo, UNESCO ta mustra cu casi 60% di paisnan rond mundo ainda no ta inclui restauracion y conservacion di areanan denso di flora marino den nan plan di Contribucion Nacional Determina (NDC).

            Areanan Maritimo Proteha (MPA) ta conoci pa proteha biodiversidad, refugiando 72% di e 1,500 especie marino cu ta riba e lista cora di Union Internacional pa Conservacion di Naturalesa (IUCN). E datonan nobo di UNESCO ta indica cu mas halto e nivel di regulacion den un MPA, mas efectivo e MPA ta funciona pa por proteha ecosistemanan local.

            UNESCO ta liderando e Decada di Ciencia di Ocean pa Desaroyo Sostenibel di Nacionnan Uni 2021-2030. Actualmente, tin mas cu 500 proyecto rond mundo andando y mas cu un biyon dolar a mobilisa pa mehora conocemento y proteccion di e oceano.

            Fuera di e accionnan relata na e decada di ocean, UNESCO tin mas cu 230 reservanan biosfero marino y mas cu 50 sitio marino inscribi den e lista di Herencia Mundial.

            Den cuadro di reino por informa cu a instala un Comision Nacional di e Decada di Oceano, durante  e “Wereld-Oceaan-Dagen” na Hulanda. E Comision lo asisti reino cu cumplimento di e recomendacionnan di e Decada di Ocean.

            Durante e ultimo conferencia na Antigua “SIDS4” nos Prome Ministro a representa Aruba den e evento di IOC/UNESCO “Conocemento di ocean pa un prosperidad resiliente” unda a resalta e rol di e Decada di Ocean sosteniendo un economia sostenibel di lama pa islanan chikito den desaroyo (SIDS).